อาจกล่าวได้ว่า เส้นทางรถไฟสายภาคใต้ที่เชื่อมโยงกรุงเทพมหานครสู่ปาดังเบซาร์ในสมัยรัชกาลที่ 5 เป็นจุดกำเนิดสำคัญที่ทำให้วัฒนธรรมการกินอาหารประเภทเส้นให้เข้ามาสู่เมืองหาดใหญ่ด้วยเช่นกัน เส้นทางรถไฟเป็น ‘ประตูแห่งโอกาส’ ให้ผู้คนหลากหลายเชื้อชาติศาสนาอพยพย้ายถิ่นฐานเข้ามาค้าขาย ทำงาน และอยู่อาศัย
ซีอิ๊วขาว เครื่องปรุงรสยอดนิยมของชาวไทยเชื้อสายจีน ด้วยเสน่ห์แห่งรสชาติเฉพาะตัวที่ไม่เค็มจัดเหมือนน้ำปลาแต่เค็มนิดๆ มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว ในจังหวัดสงขลามีซีอิ๊วแบรนด์ท้องถิ่นหลายเจ้าด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็น ตราไก่ ตราเสือ ตรามังกร แต่ที่ยังคงกรรมวิธีการหมักธรรมชาติด้วยวิถีดั้งเดิม ก็คือ ตราดอกบัว แห่งเมืองหาดใหญ่
กลับกลายเป็นว่า ‘ร้านไก่ทอดหาดใหญ่’ กระจายตัวไปทุกภูมิภาคทั่วประเทศไทย สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจและชื่อเสียงให้กับอำเภอหัวเมืองภาคใต้เป็นอย่างดีตลอดช่วงเวลาที่ผ่านมา แต่หากต้องการสัมผัสรสชาติไก่ทอดหาดใหญ่แท้ๆ ก็ต้องมากินที่ อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา ที่ซึ่งคนท้องถิ่นเรียกเมนูเดียวกันนี้สั้นๆ สไตล์คนใต้ว่า ‘เหนียวไก่’ นั่นเอง
พื้นที่คาบสมุทรสทิงพระต้อนรับผู้มาเยือนด้วยภูมิทัศน์สวยงามแปลกตา ‘ต้นตาลโตนด’ เรียงรายเป็นทิวแถวสุดลูกหูลูกตาบนแนวคันนาเขียวขจี เป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญ หล่อเลี้ยงปากท้องผู้คนที่นี่ให้มีอาหารมากมายและอาชีพหลากหลาย ด้วยฐานทรัพยากรตาลโตนด ทุ่งนา ท้องทะเล เอื้อให้ผู้คนผูกพันกับวิถีชีวิต ‘โหนด นา เล’ อย่างเหนียวแน่น กล่าวคือ…
มะม่วงเบา ผลไม้พื้นเมืองภาคใต้ อัตลักษณ์เมืองสงขลา ปลูกมากในอำเภอสิงหนคร ด้วยผืนดินแห่งคาบสมุทรทำให้มีรสชาติโดดเด่น ด้วยเอกลักษณ์ของมะม่วงเบาสายพันธุ์ดั้งเดิม คือ ผิวบาง น้ำยางใส รสชาติต้องเปรี้ยวจัด เนื้อแน่นขาวกรอบ และมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว
ปลามูลค่าสูง แห่งลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา “ปลากะพงเนื้ออร่อยที่สุดอยู่ที่นี่ กระชังในเกาะยอ” คุณจีรวัฒน์ ชุตินธร ประธานวิสาหกิจชุมชนกลุ่มรักเกาะยอ กล่าวด้วยน้ำเสียงภาคภูมิใจ วิสาหกิจชุมชนซึ่งเป็นการรวมกลุ่มของชาวประมงผู้เลี้ยงปลากะพง 40 ราย
“กะปิ ประกอบด้วยวัตถุดิบสำคัญไม่กี่อย่าง แค่มีเคย เกลือ แสงแดด แต่เมื่อทำด้วยใจรัก สัมผัสอย่างใส่ใจ กะปิของเราจึงอร่อยที่สุด ภูมิใจใน ‘เคยบ้านเรา’ ที่สุด” คุณสุไบเด๊าะ ผกาเพชร์ หรือ นิโลมา ‘คนทำเคย’ แห่งชุมชนปากบาง…
รสชาติอาหารสะท้อนอัตลักษณ์คนสงขลา ..เต้าคั่ว เปรี้ยวหวาน สลัดทะเลสาบ ผักบุ้งไต่ราว ปัสมอส น้ำจุ้ม สารพัดชื่อเรียกที่แตกต่างกันไปตามบริบทพื้นที่ ของอาหารจานพิเศษ จานนี้..
ทะเลสาบสงขลาเป็นแหล่งวัตถุดิบขนาดใหญ่ที่สุดของจังหวัดสงขลา ด้วยความหลากหลายทางชีวภาพที่มีทั้งน้ำจืด น้ำกร่อย และน้ำเค็ม ทำให้มีสัตว์น้ำที่หลากหลายและมีคุณภาพดี นอกจากนี้ ยังมีการแปรรูปวัตถุดิบเพื่อเพิ่มมูลค่า อำเภอรอบทะเลสาบ เช่น กระแสสินธุ์ ระโนด สิงหนคร เมืองสงขลา และควนเนียง
‘ตาล’ คือไม้ที่อยู่คู่กับคนอุษาคเนย์มาเนิ่นนาน เคยมีการค้นพบหลักฐานทางประวัติศาสตร์ย้อนไปไกลถึงสมัยทวารวดีที่เมืองโบราณจันเสน (ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่ ต.จันเสน อ.ตาคลี จ.นครสวรรค์) เป็นตราประทับดินเผาลวดลายคนปีนต้นตาล อายุราวพุทธศตวรรษที่ 11-12 ซึ่งสันนิษฐานไว้ว่า น่าจะเป็นตราประจำตระกูลที่มีหน้าที่จัดการผลผลิตจากตาลโตนดในพื้นที่ให้กับรัฐในยุคนั้น นอกจากหลักฐานชิ้นนี้ก็มีบันทึกและงานด้านวรรณกรรมอีกหลายชิ้นพูดถึง ต้นตาล ในฐานะพืชพันธุ์ที่มีความสำคัญในท้องถิ่น ทั้งพื้นในพื้นที่ภาคกลาง อย่างจังหวัด…
