วิถีของอาหาร กับความสัมพันธ์ทางภูมิศาสตร์สงขลา ( Culinary Traditions of Songkhla and Relationship to Geographical Landscape)

ทะเลสาบสงขลาเป็นแหล่งวัตถุดิบขนาดใหญ่ที่สุดของจังหวัดสงขลา ด้วยความหลากหลายทางชีวภาพที่มีทั้งน้ำจืด น้ำกร่อย และน้ำเค็ม ทำให้มีสัตว์น้ำที่หลากหลายและมีคุณภาพดี นอกจากนี้ ยังมีการแปรรูปวัตถุดิบเพื่อเพิ่มมูลค่า อำเภอรอบทะเลสาบ เช่น กระแสสินธุ์ ระโนด สิงหนคร เมืองสงขลา และควนเนียง

ตำแหน่งอาหารในจังหวัดสงขลา มีการกระจุกตัวอยู่ในเมืองสงขลาและเมืองหาดใหญ่ ในอำเภอเมืองสงขลา มีอาหารเฉพาะตัวอยู่ในพื้นที่เมืองเก่าตำบลบ่อยาง ซึ่งแสดงความสัมพันธ์กับวัฒนธรรม เนื่องจากเคยเป็นศูนย์กลางการค้าและราชการ เป็นชุมชนพหุวัฒนธรรมที่มีชาวจีน ชาวไทย และชาวมลายู อาหารที่พบได้มีทั้งอาหารไทย อาหารจีน และอาหารมุสลิม ทั้งอาหารคาวและหวาน โดยจำแนกออกเป็นกลุ่ม ดังนี้

  1. เมนูอาหาร เป็นกลุ่มของแหล่งอาหารที่ผ่านการปรุงพร้อมสำหรับการรับประทานทั้งอาหารคาวและอาหารหวาน
  2. วัตถุดิบ เป็นกลุ่มของแหล่งอาหารที่เป็นแหล่งส่วนประกอบหลักสำหรับการปรุงเป็นของเมนูอาหารที่ยังไม่ผ่านกระบวนการแปรรูปใดๆ
  3. วัตถุดิบแปรรูป เป็นกลุ่มของแหล่งอาหารที่เป็นวัตถุดิบที่ผ่านกระบวนการแปรรูป ซึ่งอาจจะเป็นการแปรรูปวัตถุดิบโดยยังคงรูปของวัตถุดิบเดิมไว้ ซึ่งอาจจะเป็นการถนอมวัตถุดิบให้อยู่ได้นานมากขึ้น เช่น การตากแห้ง การเชื่อม การดอง การหมัก ฯลฯ รวมถึงการแปรรูปวัตถุดิบโดยการเพิ่มส่วนผสมอื่นเพื่อพัฒนาวัตถุดิบเดิมให้เป็นวัตถุดิบรูปแบบอื่น เช่น แป้ง ลูกชิ้น กุนเชียง ฯลฯ
  4. เครื่องปรุง เป็นกลุ่มของแหล่งอาหารที่นำวัตถุดิบมาแปรรูปด้วยส่วนผสมต่างๆ เพื่อใช้เป็นส่วนประกอบของการปรุงเมนูอาหารเพื่อให้เกิดรสชาติเฉพาะ เช่น เครื่องแกง เครื่องน้ำพริก น้ำปรุงรส ฯลฯ
  5. เครื่องดื่ม เป็นกลุ่มของแหล่งอาหารที่ใช้สำหรับดื่ม ซึ่งอาจจะได้จากวัตถุดิบโดยตรง ผ่านการแปรรูปจากวัตถุดิบ หรือผ่านกระบวนการต่างๆ เพื่อให้เกิดความเป็นเฉพาะของเครื่องดื่ม 

ในส่วนของอำเภอหาดใหญ่ แหล่งอาหารจะรวมตัวอยู่ในพื้นที่ตัวเมืองหาดใหญ่ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นอาหารที่มีพื้นฐานจากอาหารจีนและอาหารไทยภาคใต้ เนื่องจากตัวเมืองหาดใหญ่เป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจที่พัฒนาขึ้นจากการสร้างทางรถไฟและสถานีรถไฟชุมทางหาดใหญ่ ส่งผลให้มีการอพยพย้ายถิ่นเพื่อจับจองพื้นที่ทำกินในพื้นที่ดังกล่าวซึ่งคนกลุ่มแรกที่เข้ามาคือกลุ่มคนจีนซึ่งได้จับจองและซื้อที่ดินจากคนท้องถิ่นที่อยู่อาศัยมาก่อนและพัฒนาขึ้นจนมีความเจริญทางเศรษฐกิจอย่างสูง ดังนั้นอาหารที่พบในเมืองหาดใหญ่จึงยังคงเป็นอาหารที่ได้รับการสืบทอดทางวัฒนธรรมของอาหารจีนอย่างเห็นได้ชัด